BELGEDE SAHTECİLİK SUÇLARI

Belgede Sahtecilik suçları, Belgede sahtecilik suçları, Türk Ceza Kanunu’nun 204 ila 212. maddeleri arasında kamu güvenine karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiştir. Bu suçların temel amacı, toplumun geçerliliğine güvenerek kullandığı belgelerin doğruluğunu ve güvenilirliğini korumaktır. Zira günlük yaşamda her belgenin gerçekliği tek tek araştırılamayacağından, hukuken “belgenin gerçek olduğu” karinesi geçerlidir; sahte olması ise istisnadır.

Belgede sahtecilik suçları genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Resmi belgede sahtecilik suçu
• Özel belgede sahtecilik suçu
• Resmi belge düzenlenmesinde yalan beyan suçu
• Resmi belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçu
• Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçu
• Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu

Belge Nedir

Bir gerçeği, olguyu veya iddiayı doğrulayan, hukuki bir olaya tanıklık eden araçlara belge denir. Türk Ceza Kanunu’nda “belge” veya “elektronik belge” kavramına dair açık bir tanım bulunmamakla birlikte, uygulamada şu üç unsurun varlığı aranır:

1. Belgenin yazılı olması:
   Yazılılık, belgenin mutlaka kâğıt üzerinde olmasını gerektirmez; maddi bir varlık kazanması yeterlidir. Belge, tedavül edilebilir ve sürekli nitelikte olmalıdır.
2. Düzenleyenin belirli olması:
   Belge, belirli bir kişi veya kuruma atfedilebilir olmalıdır.
3. Belgenin hukuki sonuç doğurması:
   Belge, hukuken önem taşıyan bir içeriğe sahip olmalı ve bir hakkın doğumuna, ispatına veya ortadan kalkmasına hizmet etmelidir.

Elektronik belgelerin “belgede sahtecilik suçu” kapsamına girip girmediği tartışmalıdır. Bir görüş, elektronik belgelerin de sahtecilik suçunun konusunu oluşturabileceğini savunurken; diğer görüş, bu belgelerin bilişim suçları kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmektedir.

Belge Türleri

Belge türleri üç grupta incelenir:

1. Resmi belgeler,
2. Özel belgeler,
3. Resmi belge hükmünde özel belgeler.

1. Resmi Belge

Bir belgenin resmi belge sayılabilmesi için üç şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir:

• Kamu görevlisi tarafından,
• Görevi gereği,
• Kanunda belirtilen usullere uygun olarak düzenlenmiş olması.

2. Özel Belge

Kamu görevlisi tarafından görev gereği düzenlenmemiş tüm belgeler özel belge sayılır.

3. Resmi Belge Hükmünde Özel Belge (TCK m.210)

TCK 210. maddeye göre; emre veya hamile yazılı kambiyo senetleri, emtiayı temsil eden belgeler, hisse senetleri, tahviller ve vasiyetnameler, resmi belge hükmünde özel belge kabul edilir. Bu düzenleme, ticari hayatta önemli yer tutan ve kolayca devredilebilen bu belgeleri daha yüksek koruma altına almak amacıyla yapılmıştır.

Resmi Belgede Sahtecilik (TCK m.204)

Resmi belgede sahtecilik suçunun faili kamu görevlisi olup olmamasına göre iki farklı şekilde düzenlenmiştir:

• TCK m.204/1: Herkes tarafından işlenebilen bir suçtur.
  → Cezası: 2 yıldan 5 yıla kadar hapis.
• TCK m.204/2: Kamu görevlisinin görev gereği düzenlemeye yetkili olduğu belgede sahtecilik yapması hâlidir.
  → Cezası: 3 yıldan 8 yıla kadar hapis.
• TCK m.204/3: Belgenin sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olması hâlinde ceza yarı oranında artırılır.

Seçimlik hareketler:

1. Resmi belgeyi sahte olarak düzenlemek,
2. Gerçek belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirmek,
3. Sahte belgeyi kullanmak,
4. (Yalnız kamu görevlileri bakımından) Gerçeğe aykırı belge düzenlemek.

Aldatıcılık ölçütü: Belge, ilk bakışta sahte olduğu anlaşılmayacak şekilde düzenlenmiş olmalıdır. Aksi hâlde suç oluşmaz (Yargıtay 21. CD, 24.02.2016, E.2015/6131, K.2016/1633).

Maddi ve Fikrî Sahtecilik Ayrımı

• Maddi Sahtecilik: Belgeyi düzenleyen kişinin kimliğinin gerçeğe aykırı olmasıdır (örneğin, imza taklidi).
• Fikrî Sahtecilik: Düzenleyen kişi gerçektir; ancak belge içeriği gerçeğe aykırıdır (örneğin, sahte hasta raporu).

TCK m.204/2’deki “gerçeğe aykırı belge düzenleme” fiili fikrî sahteciliği ifade eder.

Diğer Makalelerimize Ulaşmak İçin Linke Tıklayabilirsiniz.

Diğer Makalelerimize Ulaşmak İçin Linke Tıklayabilirsiniz.

Özel Belgede Sahtecilik (TCK m.207)

TCK 207/1: Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirip kullanan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
TCK 207/2: Sahte özel belgeyi, sahte olduğunu bilerek kullanan kişi de aynı şekilde cezalandırılır.

Bu suçun oluşabilmesi için belgenin kullanılmış olması zorunludur. Belge düzenlenmiş fakat kullanılmamışsa, teşebbüs dahi söz konusu olmaz.

Yargıtay içtihatlarına göre (11. CD, 15.11.2022; 16.09.2020), fikrî sahtecilik yani belgenin içeriğinin gerçeğe aykırı olması hâli özel belgede sahtecilik kapsamında değildir.

Resmi Belge Düzenlenmesinde Yalan Beyan (TCK m.206)

Resmi belge düzenlemeye yetkili kamu görevlisine yalan beyanda bulunmak, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
Bu suç, kamu görevlisinin verilen bilgiyi araştırma yükümlülüğü bulunmayan hâllerde oluşur.
Örneğin, nüfus memuruna yanlış bilgi verilmesi hâli bu suç kapsamında değerlendirilebilir.

Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek (TCK m.205–208)

Gerçek bir resmi belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Eylem kamu görevlisi tarafından işlenmişse ceza yarı oranında artırılır.

Fiil Türleri

• Yok etmek: Belgenin maddi varlığını ortadan kaldırmaktır.
• Bozmak: Belgenin maddi varlığına dokunmadan içeriğini kullanılamaz hâle getirmektir.
• Gizlemek: Belgeyi hukuki sonuç doğuramayacak şekilde saklamaktır.

Aldatıcılığı olmayan değişikliklerde, sahtecilik değil, belgeyi yok etme veya bozma suçu oluşur.

Özel Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek (TCK m.208)

Gerçek bir özel belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu suçun yapısı, TCK 205’teki suçla büyük ölçüde paraleldir.

Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması (TCK m.209)

Kendisine belirli bir amaçla teslim edilen imzalı boş kâğıdı farklı şekilde dolduran kişi, şikayet üzerine üç aydan bir yıla kadar hapisle cezalandırılır.
Boş kâğıt hukuka aykırı biçimde ele geçirilmişse, belgede sahtecilik hükümleri uygulanır.

Sağlık Mensuplarının Gerçeğe Aykırı Belge Düzenlemesi (TCK m.210/2)

Tabip, diş tabibi, eczacı, hemşire gibi sağlık mesleği mensuplarının gerçeğe aykırı belge düzenlemeleri hâlinde, eğer belgeyle haksız menfaat sağlanmış veya zarar doğmuşsa resmi belgede sahtecilik hükümleri uygulanır.
Bu düzenlemenin özel hastanelerde çalışan personeli kapsayıp kapsamadığı tartışmalıdır.

Uygulamada Sık Görülen İçtimalar

TCK m.212’ye göre sahte belgenin başka bir suçun (örneğin dolandırıcılığın) işlenmesi sırasında kullanılması hâlinde, hem sahtecilik hem ilgili suçtan ayrı ayrı ceza verilir.
Yargıtay, özellikle dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarının gerçek içtima ilişkisi içinde uygulanması gerektiğini kabul etmektedir.

Görevli Mahkeme

• 10 yıla kadar cezayı gerektiren hâllerde Asliye Ceza Mahkemesi,
• Daha fazla ceza öngörülmüşse Ağır Ceza Mahkemesi görevlidir.

Bu kapsamda:

• TCK 204/1 → Asliye Ceza
• TCK 204/2 (nitelikli hâl) → Ağır Ceza

Yargıtay Kararlarından Örnekler

• Yargıtay 21. CD, 24.02.2016: Onaysız fotokopinin belge niteliği taşımadığı.
• Yargıtay 11. CD, 2019/4335: Fikrî sahteciliğin özel belgede sahtecilik kapsamında olmadığı.
• Yargıtay 23. CD, 2015/6293: Sahte satış sözleşmesiyle menfaat sağlanması hâlinde hem dolandırıcılık hem sahtecilik suçunun oluştuğu.
• Yargıtay 21. CD, 2016/5053: Açığa imzanın kötüye kullanılması suçunun tanıkla değil, yazılı delille ispatlanabileceği.

Avukatın Rolü

Belgede sahtecilik suçları hem hukuki hem teknik açıdan karmaşık suçlardır. Delil niteliği, aldatıcılık ölçütü, belge türü ve içtima hükümleri dikkatle değerlendirilmelidir. Bu nedenle sürecin bir ceza hukuku avukatı tarafından yürütülmesi, hak kayıplarının önlenmesi bakımından önemlidir.

Bu linkten bize ulaşabilirsiniz : https://www.tasci.av.tr/iletisim/

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)