Senet Nedir?
Senet, diğer adıyla bono, ticaret hukukunda en sık başvurulan kıymetli evrak türlerinden biridir. Ekonomik ilişkilerde ödeme ve teminat aracı olarak kullanılır. Bono, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 776 ila 779. maddeleri arasında ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Hukuki niteliği itibariyle, borçlunun belirli bir miktar parayı belirli bir vadede ödeyeceğine dair kayıtsız ve şartsız taahhüdünü içeren yazılı bir belgedir.
Bono, uygulamada sıklıkla emre yazılı senet olarak adlandırılır ve ticari yaşamda en yaygın kullanılan kıymetli evraklardan biridir. Bu belge, borçlunun belirli bir para borcunu üstlendiğini ve herhangi bir şarta bağlı olmaksızın ödeyeceğini gösteren soyut nitelikli bir borç taahhüdüdür. Bu yönüyle senet, temel borç ilişkisine bağlı olmadan da geçerliliğini sürdürebilir. Yani senette gösterilen borç, dayandığı işlem geçersiz olsa dahi, geçerli kabul edilir; çünkü borç soyut biçimde taahhüt edilmiştir.
Bono, ekonomik yönüyle aynı zamanda bir kredi aracı olarak değerlendirilir. Ticari işlemlerde nakit ödeme yerine senet düzenlenerek, borcun ileri tarihe ertelenmesi sağlanır. Bu sayede taraflar, doğrudan nakit ödeme yerine ileri tarihli ödeme üzerinde anlaşabilir ve senet, devredilerek veya iskonto yoluyla vadesinden önce paraya çevrilebilir.
Sonuç olarak senet; şekli şartlara tabi, icra takibine elverişli, ödeme taahhüdü içeren ve alacaklıya güçlü hukuki koruma sağlayan bir belgedir. Doğru düzenlenmemesi hâlinde geçersizlik veya icra edilemezlik riski doğabilir. Bu nedenle senet düzenlenirken hukuki bilgiye dayalı dikkatli bir hazırlık şarttır.
Bono (Emre Muharrer Senet) Nedir? – TTK 776’ya Göre Şekil ve Hükümler
Bono, Türk Ticaret Kanunu’na göre düzenlenmiş, belirli bir para borcunun kayıtsız şartsız ödeneceğini taahhüt eden kambiyo senedi türüdür. Uygulamada yaygın olarak “senet” ifadesi kullanılsa da, hukuki literatürde bu belge “bono” veya “emre yazılı senet” olarak tanımlanır. Bono düzenleyen kişi, bu belgeyle borcu bizzat üstlenmiş ve belirtilen tarihte ödeme taahhüdünde bulunmuş olur.
TTK m. 776 uyarınca bononun geçerli olabilmesi için şu unsurları taşıması gerekir:
- Bono veya emre yazılı senet ibaresi,
- Kayıtsız şartsız ödeme vaadi,
- Ödeme tutarı,
- Vade (yazılmamışsa görüldüğünde ödenir),
- Ödeme yeri,
- Lehtarın (alacaklının) adı,
- Düzenleme tarihi ve yeri,
- Düzenleyenin (borçlunun) imzası.
Bu unsurlardan biri eksikse, senet bono niteliği kazanamaz ve kambiyo senedi sayılmaz. Ancak bazı hallerde bu belge adi senet olarak geçerliliğini koruyabilir.
Senetle Borç İlişkisi: Senet Düzenlemek, İcra Takibi ve Hukuki Sonuçlar
Senet, taraflar arasında doğan borç ilişkisinin yazılı ve bağlayıcı delilidir. Borçlu, senedi düzenleyerek belirli bir bedeli ödemeyi açıkça kabul etmiş olur. Bu yönüyle senet, yalnızca bir taahhüt belgesi değil, aynı zamanda doğrudan icra takibine elverişli bir belgedir.
Senet borcunun vadesinde ödenmemesi durumunda, alacaklı kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla ilamsız icra takibi başlatabilir. Takip sürecinde borçluya bir ödeme emri tebliğ edilir; borçlu bu emre karşı 10 gün içinde borcunu ödeme, 5 gün içinde ise itirazda bulunma hakkına sahiptir. Borçlu bu sürede itiraz etmezse, haciz işlemleri başlayabilir. Borçlu gerçeğe aykırı beyanda bulunursa tazyik hapsi gündeme gelir.
Resmi ve Adi Senet Arasındaki Farklar – İspat Gücü ve Hukuki Sonuçları
Senetler, düzenlenme şekline göre ikiye ayrılır:
- Resmi Senet: Noter, konsolosluk veya yetkili resmi makam huzurunda düzenlenir. Hukuki açıdan daha güçlü delil niteliğindedir.
- Adi Senet: Taraflar arasında doğrudan düzenlenen ve imzalanan belgedir. Hukuken geçerli olsa da ispat gücü resmi senede göre daha zayıftır.
Resmi senet, sahtelik iddiası olmadıkça aksi ispat edilemezken; adi senet inkâr edilirse önce imzanın doğruluğu araştırılır. Gerekirse isticvap, yazı yazdırma ve bilirkişi incelemesi yapılır.
Senet Geçersiz Olursa Ne Olur? – İcra Takibi ve Dava Süreci
Senet, zorunlu unsurlardan birini barındırmıyorsa bono sayılmaz ve kambiyo takibine konu edilemez. Bu durumda alacaklı ancak genel hükümlere göre alacağını talep edebilir. Örneğin:
- “Bono” ibaresi yoksa → emre yazılı ödeme vaadi sayılır,
- Lehtar yazılmamışsa → bono geçersiz olur,
- İmza yoksa → senet tamamen hükümsüz sayılır.
Ancak geçersiz bono, içerdiği borç ilişkisi nedeniyle adi senet olarak kullanılabilir. Böyle bir senet, mahkemeye başvurularak alacak davasına konu edilebilir; ancak doğrudan icra yoluyla tahsili mümkün değildir.
Senette Zorunlu Unsurlar Nelerdir? – Eksik Unsurların Hukuki Etkisi
Bono geçerliliği için aşağıdaki unsurların eksiksiz olması gerekir (TTK m. 776):
- Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” ibaresi,
- Kayıtsız şartsız belirli bir bedel vaadi,
- Vade, ödeme yeri, lehtarın adı, düzenleme tarihi ve yeri,
- Borçlunun imzası.
Eksiklik halinde TTK m. 777 gereği senet bono olarak geçersiz olur. Ancak, şartlara göre adi senet ya da emre yazılı ödeme vaadi olarak değerlendirilebilir. Bu ayrım, icra takibinde izlenecek yöntemi doğrudan etkiler.
Senetle Alacak Tahsili Nasıl Yapılır? – İcra Takibi ve Mahkeme Süreci
Senet borcu ödenmezse alacaklı şu yollarla tahsil yoluna gidebilir:
- Kambiyo Takibi Başlatmak: Alacaklı, borçlunun yerleşim yeri icra dairesine başvurarak takibi başlatır. Senedin aslını ve örneklerini sunar.
- Ödeme Emri: Borçluya 10 gün içinde ödeme emri gönderilir. 5 gün içinde imza, borç ya da yetki yönünden itiraz edebilir.
- Mal Beyanı: İtiraz etmeyen borçlu 10 gün içinde mal beyanında bulunmalıdır.
- İtiraz Hakkı: İmzaya veya senedin kambiyo niteliğine yönelik itirazlar icra mahkemesine yapılır.
- Haciz: Süresi içinde ödeme yapılmaz veya itiraz reddedilirse haciz işlemleri başlatılır.
Bu süreçte senedin geçerliliği ve şekil şartlarına uygunluğu hayati önemdedir. Hatalı senetler yalnızca genel mahkemelerde eda davası ile ileri sürülebilir.
Senetlerde Zamanaşımı Süresi Nedir?
Senetlerin takibe konu olabilmesi, belirli bir yasal sürenin içinde işlem yapılmasına bağlıdır. Türk Ticaret Kanunu ve İcra ve İflas Kanunu’na göre, bonolar için zamanaşımı süresi şu şekildedir:
- Asıl borçluya karşı takipte: Vade tarihinden itibaren 3 yıl.
- Ciro zincirindeki cirantalara karşı: Ciro tarihinden itibaren 1 yıl.
- Düzenleyene rücu hakkı: Ödeme tarihinden itibaren 6 ay.
Zamanaşımı süresi dolan senetler kambiyo senedi vasfını kaybeder ve doğrudan icra takibi yapılamaz. Ancak senetteki alacak ilişkisi bir “borç ikrarı” olduğundan, genel mahkemede alacak davası açılarak ispat yoluna gidilebilir.
Senetlerde Faiz Türleri ve Hesaplamaları
Senetlerde faiz; anapara faizi, temerrüt faizi, akdi faiz ve kanuni faiz olmak üzere farklı şekilde uygulanabilir:
- Anapara Faizi: Vade gününe kadar işleyen faizdir. Açıkça belirtilmişse geçerlidir.
- Temerrüt Faizi: Vade geçtikten sonra ödenmeyen senetlerde işlemeye başlar.
- Akdi Faiz: Tarafların kendi aralarında kararlaştırdığı faizdir.
- Kanuni Faiz: Eğer başka bir oran kararlaştırılmamışsa, devletin belirlediği yıllık %24 (2025 itibarıyla) faiz uygulanır.
Ticari senetlerde, faize ilişkin özel hükümler geçerlidir ve Merkez Bankası’nın avans faiz oranı esas alınabilir. Yabancı para cinsinden senetlerde ise ilgili para birimi için geçerli banka faiz oranları dikkate alınır.
SENET ÖRNEĞİ
TARİH: 06.10.2025 DÜZENLENME YERİ: İstanbul ÖDEME TARİHİ: 06.12.2025 TUTAR: #150.000# TL İşbu emre muharrer senedim mukabilinde, yukarıda belirtilen tarihte Sayın [ALACAKLI ADI]’na veya emrühavalesine, [TUTAR] Türk Lirasını nakden ve tamamen ödeyeceğimi beyan ve taahhüt ederim. Ödeme günü vade tarihidir. Bu tarihte ödeme yapılmazsa yasal takip başlatılacağını ve diğer senetlerin de muacceliyet kesbedeceğini kabul ederim. Borçlu Adı-Soyadı: [İsim Soyisim] TC/VKN: [T.C. Kimlik No / Vergi No] Adres: [Adres] İmza: __________ (Kefil bilgisi varsa, aynı şekilde altına eklenir.)
Senet uyuşmazlıklarında Yargıtay içtihatları, uygulamanın yönünü belirler. İşte bazı önemli karar özetleri:
- Çift Vade Meselesi: Senet metninde hem düzenleme hem ödeme tarihi aynı ise bu durum çift vade sayılmaz. (Yargıtay 12. HD, 02.05.2024 T, 2023/3932 E., 2024/2080 K.)
- Tüketici İşleminde Emre Yazılı Senet: 6502 sayılı TKHK uyarınca emre yazılı senet tüketici işlemlerinde geçersizdir. Yalnızca nama yazılı senet düzenlenebilir. (Yargıtay 3. HD, 07.03.2024 T.)
- Senet Teminat mı, Bedelli mi?: Bono sebepten mücerrettir. Teminat olarak verildiği iddiası varsa bunu borçlu ispatlamalıdır. (Yargıtay 6. HD, 30.05.2024 T.)
- Düzenleme Yeri Olmayan Senet: Senet düzenleme yeri yazmıyorsa, düzenleyenin isminin yanındaki yer esas alınır. (Yargıtay HGK, çeşitli kararlar)
- İşverenin İşçiden Aldığı Senet: İşveren senedin kaynağını ispatlayamazsa bu senet geçersiz sayılır. (Yargıtay 9. HD, 2023/25 E.)
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
➤ Notersiz senet geçerli midir?
Evet. Taraflar arasında imzalanan adi senetler de geçerlidir. Ancak ispat gücü resmi senede göre düşüktür.
➤ Senette ödeme tarihi yoksa ne olur?
Senet, görüldüğünde ödenir sayılır. (TTK m. 777/2)
➤ Senet icraya verilir mi?
Evet. Kambiyo senedi olan bonolar, doğrudan icra takibine konu olabilir.
➤ Zamanaşımı süresi kaç yıldır?
3 yıldır. Ancak rücu hakkı ve cirantalara yönelik süreler farklıdır.
Senet ve Bono Uyuşmazlıklarında Hukuki Destek
Senetlerin geçerliliği, düzenlenme şekli ve takibe konu edilme süreci, son derece teknik ve detaylı bir hukuki uzmanlık gerektirir. Özellikle bono yoluyla alacak tahsili, senet iptali, itirazların yönetimi veya teminat senedi iddiaları, ciddi hak kayıplarına yol açabilecek hassas konulardır.
Bu nedenle, gerek senet düzenleme aşamasında, gerekse icra takibi veya mahkeme sürecinde mutlaka bu alanda deneyimli bir senet avukatından destek alınması tavsiye edilir. Uygulamada, şekli eksiklikler nedeniyle geçersiz sayılan veya usulsüz takip nedeniyle düşen birçok dava, doğru hukuki strateji ile başarıya ulaşabilmektedir.
Senet kaynaklı hukuki sorunlarınızda danışmanlık veya temsil ihtiyacınız olması hâlinde, iletişim bilgilerimiz üzerinden hukuk ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.
Bu linkten bize ulaşabilirsiniz : https://www.tasci.av.tr/iletisim/
Diğer Makalelerimize ulaşmak için : https://www.tasci.av.tr/makaleler/
Resmi Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/
Henüz yorum yok.